Uchwała SN z dnia 20 maja 1992 r., sygn. I KZP 16/92

Przepis art. 217 § 2 k.p.k. odnosi się do wszystkich przestępstw zagrożonych w przepisach części szczegółowej u.k.s. (art. 47-121) karą grzywny, ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności nie przekraczającą jednego roku, chociażby in concreto, ze względu na istnienie okoliczności wymienionych w art. 24 lub 25 u.k.s., groziło za nie – na podstawie art. 26 § 1 u.k.s. – wymierzenie kary pozbawienia wolności do 3 lat albo do 5 lat.

Sąd Najwyższy w sprawie Michaela K., podejrzanego o przestępstwo określone w art. 81 § 1 u.k.s. w zw. z art. 25 § 1 pkt 3 u.k.s., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Krakowie, postanowieniem z dnia 6 marca 1992 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy: „Czy warunek określony przepisem art. 217 § 2 k.p.k., wyrażający się stwierdzeniem, że w toku postępowania przygotowawczego tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli; przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności najwyżej roku, odnosi się w przypadku przestępstwa karnoskarbowego z art. 81 § 1 u.k.s. w zw. z art. 25 § 1 pkt 3 u.k.s. do zagrożenia określonego w przepisie szczególnym, tj. w art. 81 § 1 u.k.s., czy też do zagrożenia wynikającego z nadzwyczajnego zaostrzenia kary poprzez przepisy art. 25 § 1 pkt 2 u.k.s. i art. 26 § 1 pkt 2 u.k.s.?” – uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 217 § 2 k.p.k. w toku postępowania przygotowawczego tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności najwyżej roku. Od dawna utrwalony jest pogląd, że ograniczenie to odnosi się do wszelkich przestępstw, które w przepisach części szczególnej kodeksu karnego lub innej ustawy karnej są zagrożone karą pozbawienia wolności nie przekraczającą jednego roku, chociażby – np. ze względu na powrót do przestępstwa (art. 60 k.k.) – groziła za nią kara surowsza (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 29.VII.1970 r. 11 KZP 32/70, OSNKW 1970, z. 10, poz. 117). U podstaw postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krakowie o przekazanie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia leży wątpliwość co do tego, czy w taki sposób należy pojmować przepis art. 217 § 2 k.p. również w odniesieniu do przestępstw skarbowych. W konkretnej sprawie bowiem wyłoniły się przeciwstawne stanowiska w kwestii stosowania tego przepisu w postępowaniu przygotowawczym, dotyczącym przestępstwa skarbowego określonego w art. 81 § 1 u.k.s. Pierwsze z nich sprowadza się do zapatrywania, że pod kątem warunku wyrażonego w art. 217 § 2 k.p.k. istotne jest wyłącznie zagrożenie przewidziane w art. 81 § 1 u.k.s. Natomiast drugie z tych stanowisk opiera się na założeniu, że dyspozycja art. 26 § 1 pkt 2 u.k.s. zmienia ustawowe zagrożenie przewidziane w art. 81 § 1 u.k.s. i że w związku z tym, jeżeli przestępstwo skarbowe określone w art. 81 § 1 u.k.s. zostanie popełnione w warunkach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 3 u.k.s., to jest ono „przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności powyżej roku” w rozumieniu art. 217 § 2 k.p.k.

Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Wojewódzki rzeczywiście wymaga zasadniczej wykładni ustawy. Jeżeli bowiem chodzi o rozumienie wyrażenia „przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej roku” w odniesieniu do przestępstw skarbowych, to na uwagę zasługuje pogląd, że przez przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do 3 lat należy rozumieć nie tylko przestępstwo skarbowe zagrożone taką karą w przepisach szczegółowych u.k.s., ale również przestępstwo skarbowe zagrożone w tych przepisach tylko karą grzywny, jeżeli z powodu popełnienia go w warunkach określonych w art. 24 lub 25 u.k.s. sprawcy należy wymierzyć na podstawie art. 26 § 1 pkt 2 u.k.s. karę pozbawienia wolności do 3 lat lub karę ograniczenia wolności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 4.IV.1975 r. IV KRN 2/75, OSNKW 1975, z. 7, poz. 95 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 7.III.1979 r. IV KR 352/78, „Nowe Prawo” 1982, nr 9-10, s. 190). Wprawdzie Sąd Wojewódzki słusznie zaznaczył, że Sąd Najwyższy sformułował ten pogląd w związku z kwestiami o charakterze szczególnym, a mianowicie w związku z kwestią właściwości w sprawach o przestępstwa skarbowe oraz kwestią stosowania amnestii do przestępstw skarbowych, ale fakt ten nie wyłącza bynajmniej potrzeby rozważenia i rozstrzygnięcia następującego pytania prawnego: jak należy pojmować wyrażenie „przestępstwo zagrożone karą” w odniesieniu do przestępstw skarbowych, a w szczególności, czy o „zagrożeniu karą” decyduje wyłącznie „zagrożenie przewidziane w przepisach szczegółowych u.k.s.”, czy też istotne znaczenie w tym zakresie ma również dyrektywa zawarta w art. 26 § 1 u.k.s., nakazujące nadzwyczajne zaostrzenie kary w wypadkach określonych w art. 24 i 25 u.k.s.