Artykuł
Możliwość zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodu jako warunek prawa do odliczenia podatku naliczonego
Uprawnienie do odliczenia VAT zostało przez ustawodawcę ograniczone na kilka sposobów. Jedno z takich ograniczeń wynika z przepisu art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Prawo do odliczenia VAT nie przysługuje nabywcy od zakupu towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Ograniczenie to od początku obowiązywania w nowej ustawie budzi wiele wątpliwości. Organy podatkowe bezwzględnie je stosują. Natomiast sądy w ostatnio wydawanych wyrokach uznają, że jest ono niezgodne z przepisami UE.
1. Regulacje unijne
Na początku należy zwrócić uwagę na bardzo ważną kwestię, a mianowicie że wyłączenie prawa do odliczenia VAT określone w art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT jest niezgodne z przepisami unijnymi. Jak podkreślają sądy, przepis ten narusza podstawową zasadę proporcjonalności, która obowiązuje w unijnym prawodawstwie. Według organów podatkowych art. 176 akapit drugi Dyrektywy 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11 grudnia 2006 r.) przewiduje możliwość utrzymania wyłączeń prawa do odliczenia obowiązujących w dniu przystąpienia tzw. nowych państw członkowskich, natomiast ustawa z 11 marca 2004 r. zaczęła obowiązywać przed 1 maja 2004 r. Z tym argumentem nie zgadzają się sądy administracyjne.
Bardzo ważny jest wyrok NSA z 15 maja 2008 r. sygn. akt I FSK 766/07: „Z art. 176 pkt 3 powyższej ustawy wynika bowiem, iż wskazane w tej normie przepisy, w tym także art. 88, stosuje się od dnia 1 maja 2004 r. Z tym samym dniem utraciła także moc (z wyjątkiem art. 9, który nie ma w rozpatrywanej sprawie znaczenia) ustawa o VAT z 1993 r., o czym stanowi art. 175 ustawy o VAT z 2004 r. Nie podważa to zatem zasadności stanowiska sądu pierwszej instancji, iż przewidziane w art. 17 (6) VI Dyrektywy, zachowanie wyłączeń z prawa do odliczenia podatku naliczonego, należy odnieść do tego zakresu tych wyłączeń, który funkcjonował na gruncie obowiązującej do dnia 1 maja 2004 r. ustawy o VAT z 1993 r., nie zaś do tych wyłączeń, które ustanowione zostały dopiero w przepisach ustawy o VAT z 2004 r., w tym przypadku na mocy art. 88 ust. 1 tej ustawy, i które do dnia akcesji nie istniały i w związku z tym nie były rzeczywiście stosowane. Utrzymać czy też zachować, o czym stanowi art. 17 (6) akapit drugi VI Dyrektywy, można jedynie te ograniczenia, które obowiązywały i były faktycznie stosowane przed dniem akcesji, nie zaś takie, które zostały wprowadzone równolegle z akcesją aktem stanowiącym implementację dyrektyw wspólnotowych”.
