Postanowienie SN z dnia 13 maja 2024 r., sygn. III CZ 234/23

13 maja 2024 r.

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:

SSN Karol Weitz

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 13 maja 2024 r. w Warszawie
‎zażalenia E. P.
‎na wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie
‎z 28 marca 2023 r., II Ca 1148/22,
‎w sprawie z powództwa D. S.
‎przeciwko E. P.
‎o zachowek,

oddala zażalenie.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy podniósł, że Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę bez podstawy prawnej na posiedzeniu niejawnym, i ponadto pominął zgłoszone przez powódkę dowody z zeznań świadków oraz nie przeprowadził dowodu z przesłuchania stron. Miało w ten sposób dojść do naruszenia zasady sprawiedliwości proceduralnej, obejmującej prawo stron do rzetelnego procesu, w tym uprawnienie do bycia wysłuchanym. Sąd Okręgowy podkreślił, że zasadą w procesie cywilnym jest rozpoznawanie spraw na rozprawie (art. 148 §1 k.p.c.)Zasada jawności zabezpiecza prawo strony do rzetelnego rozpoznania sprawy. Posiedzenie niejawne jest wyjątkiem od tej zasady. Sąd jest uprawniony do podejmowania czynności na posiedzeniu niejawnym tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. W niniejszej sprawie przewodnicząca zarządzeniem z 3 marca 2022 r. skierowała sprawę do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym powołując się na art. 15 zzs pkt 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych („ dalej „ustawa”). Przesłanki zarządzenia przeprowadzenia posiedzenia niejawnego zamiast rozprawy określa art. 15 zzs pkt 3) ustawy, zgodnie z którym przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne. W ocenie Sądu Okręgowego, analiza akt sprawy nie pozwala na ustalenie, na jakiej podstawie Sąd Rejonowy, uznał, że zachodzi w niej obligatoryjna przesłanka rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym w postaci niemożności przeprowadzenia posiedzenia zdalnego. Powołany przez przewodniczącą składu w zarządzeniu z 3 marca 2022 r. art. 15 zzs pkt 2 ustawy określa wyłącznie warunki odstąpienia od przeprowadzenia obowiązkowego posiedzenia zdalnego, co może nastąpić tylko w razie, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących. Ponadto w pocenie Sądu Okręgowego zarządzenie o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne zostało wydane przedwcześnie, gdyż Sąd powinien był najpierw zarządzić wymianę pism między stronami i zgromadzić w ten sposób niezbędny materiał procesowy, a dopiero następnie podjąć decyzję co do charakteru posiedzenia. Ponadto powódka nie została w odpowiedni sposób poinformowana o możliwości sprzeciwienia się posiedzeniu niejawnemu. Sąd Okręgowy wyjaśnił ponadto, że w sprawie nie mógł mieć zastosowania art. 148§1 k.p.c., gdyż przewidziana w nim kompetencja sądu do wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym zachodzi wtedy, gdy przeprowadzenie rozprawy w jego ocenie nie jest konieczne, jednak brak takiej konieczności istnieje jedynie wtedy, gdy nie spowoduje to naruszenia praw strony do udziału w postępowaniu. Przepis art. 148 § 3 k.p.c. wyklucza ponadto możliwość wyrokowania na posiedzeniu niejawnym, gdy strona złożyła wniosek o wyznaczenie rozprawy. W niniejszej sprawie powódka wniosek taki zawarła już w pozwie przez to, że wnioskowała o przeprowadzenie rozprawy pod jej nieobecność, który to wniosek spełnia wymaganie złożenia wniosku o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że wyrokowanie przez Sąd Rejonowy z naruszeniem art. 148 § 3 k.p.c. na posiedzeniu niejawnym skutkowało pozbawienie powódki możności obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c.